Το κοσί :
Το κοσί - τρέξιμο δηλαδή- κινητοποιούσε τους κατοίκους του χωριού. Την παραμονή του Αγίου Γεωργίου δέκα ως δεκαπέντε παλικάρια γύριζαν στο χωριό για να μαζέψουν μαντήλια από τους αρραβωνιασμένους και τους νιόπαντρους, τα οποία έδεναν σε κλαδί ελιάς που είχαν μαζί τους. Ανήμερα και πριν από τη λειτουργία, κρεμούσαν τα μαντήλια σε σχοινί. Μετά έτρεχαν μισή ώρα περίπου και επέστρεφαν για να τερματίσουν στο χώρο που ήταν τοποθετημένο το σχοινί. Αυτός που ερχόταν πρώτος διάλεγε το μαντήλι που ήθελε, το ίδιοι και οι υπόλοιποι. Ύστερα οι νέοι παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία και απολείτουργα φορούσαν τα μαντήλια στο λαιμό και γύριζαν στο χωριό τραγουδώντας το τραγούδι του αγίου. Στα σπίτια οι νοικοκυρές περίμεναν τους αγωνιστές με κεράσματα και φιλοδωρήματα, από τα οποία άλλα τα έδιναν στην εκκλησία και άλλα τα κρατούσαν για να γλεντήσουν. Η χαρά ήταν μεγαλύτερη για τους πρώτους, αφού η νίκη τους ήταν το πρώτο θέμα συζήτησης σε όλο το χωριό.
(Στιγμιότυπα από το Κοσί. Νέοι επιβάτες 1985.)
Το κοσί - τρέξιμο δηλαδή- κινητοποιούσε τους κατοίκους του χωριού. Την παραμονή του Αγίου Γεωργίου δέκα ως δεκαπέντε παλικάρια γύριζαν στο χωριό για να μαζέψουν μαντήλια από τους αρραβωνιασμένους και τους νιόπαντρους, τα οποία έδεναν σε κλαδί ελιάς που είχαν μαζί τους. Ανήμερα και πριν από τη λειτουργία, κρεμούσαν τα μαντήλια σε σχοινί. Μετά έτρεχαν μισή ώρα περίπου και επέστρεφαν για να τερματίσουν στο χώρο που ήταν τοποθετημένο το σχοινί. Αυτός που ερχόταν πρώτος διάλεγε το μαντήλι που ήθελε, το ίδιοι και οι υπόλοιποι. Ύστερα οι νέοι παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία και απολείτουργα φορούσαν τα μαντήλια στο λαιμό και γύριζαν στο χωριό τραγουδώντας το τραγούδι του αγίου. Στα σπίτια οι νοικοκυρές περίμεναν τους αγωνιστές με κεράσματα και φιλοδωρήματα, από τα οποία άλλα τα έδιναν στην εκκλησία και άλλα τα κρατούσαν για να γλεντήσουν. Η χαρά ήταν μεγαλύτερη για τους πρώτους, αφού η νίκη τους ήταν το πρώτο θέμα συζήτησης σε όλο το χωριό.
(Στιγμιότυπα από το Κοσί. Νέοι επιβάτες 1985.)
Η Βεγγέρα:
Η Βεγγέρα είναι ένα πανάρχαιο έθιµο που διατηρείται µέχρι σήµερα στα χωριά της Τήνου τα κρύα βράδια του Χειµώνα. Το έθιµο αυτό συµβάλλει στην κοινωνικότητα των χωριανών, φέρνει πιο κοντά τις συγγενικές και φιλικές οικογένειες και χαρίζει στα παιδιά ατέλειωτη χαρά. Από νωρίς, η κάθε οικογένεια που προγραµµατίζει µία βεγγέρα, ετοιµάζει το λυχνάρι µε το λάδι και το φυτίλι του, το οποίο αποτελεί απαραίτητο οδηγό για το δρόµο. Κατά τη διάρκεια της διαδροµής το µικρότερο παιδί βαστάει το λυχνάρι και πάει µπροστά, ενώ πίσω του ο πατέρας µε την υπόλοιπη οικογένεια ακολουθεί και το καθοδηγεί. Φθάνοντας στον τελικό τους προορισµό, τα παιδιά και των δύο οικογενειών ξεχύνονται στην αυλή του σπιτιού και διασκεδάζουν παίζοντας διάφορα παιχνίδια, ενώ στο τέλος εξουθενωµένα ακούν από τη γιαγιά παραµύθια και ιστορίες για αγελούδες (ξωτικά). ∆ίπλα στο στρωµένο τραπέζι µε διάφορες λιχουδιές και στο «µαγκάλι» που ψήνονται τα κάστανα, κάθονται οι µεγάλοι, ενώ η νοικοκυρά του σπιτιού πλέκει και γνέθει µαλλί µε τη ρόκα. Η Βεγγέρα κρατάει µέχρι τις δέκα ή έντεκα το βράδυ και όταν τελειώσει, ανάβουν τα φανάρια και η µία οικογένεια καληνυχτίζει την άλλη.
Η Βεγγέρα είναι ένα πανάρχαιο έθιµο που διατηρείται µέχρι σήµερα στα χωριά της Τήνου τα κρύα βράδια του Χειµώνα. Το έθιµο αυτό συµβάλλει στην κοινωνικότητα των χωριανών, φέρνει πιο κοντά τις συγγενικές και φιλικές οικογένειες και χαρίζει στα παιδιά ατέλειωτη χαρά. Από νωρίς, η κάθε οικογένεια που προγραµµατίζει µία βεγγέρα, ετοιµάζει το λυχνάρι µε το λάδι και το φυτίλι του, το οποίο αποτελεί απαραίτητο οδηγό για το δρόµο. Κατά τη διάρκεια της διαδροµής το µικρότερο παιδί βαστάει το λυχνάρι και πάει µπροστά, ενώ πίσω του ο πατέρας µε την υπόλοιπη οικογένεια ακολουθεί και το καθοδηγεί. Φθάνοντας στον τελικό τους προορισµό, τα παιδιά και των δύο οικογενειών ξεχύνονται στην αυλή του σπιτιού και διασκεδάζουν παίζοντας διάφορα παιχνίδια, ενώ στο τέλος εξουθενωµένα ακούν από τη γιαγιά παραµύθια και ιστορίες για αγελούδες (ξωτικά). ∆ίπλα στο στρωµένο τραπέζι µε διάφορες λιχουδιές και στο «µαγκάλι» που ψήνονται τα κάστανα, κάθονται οι µεγάλοι, ενώ η νοικοκυρά του σπιτιού πλέκει και γνέθει µαλλί µε τη ρόκα. Η Βεγγέρα κρατάει µέχρι τις δέκα ή έντεκα το βράδυ και όταν τελειώσει, ανάβουν τα φανάρια και η µία οικογένεια καληνυχτίζει την άλλη.
Τρύγος-Ρακιτζιά (Χατζανέματα) :
Ο τρύγος στο νησί, στις αρχές του φθινοπώρου, είναι περίοδος αναβρασμού. Τα βαρέλια πλένονται, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ξεχύνονται στ’ αμπέλια για να μαζέψουν τον πολύτιμο καρπό. Ακολουθεί το πάτημα των σταφυλιών στη «Ληνού» (πατητήρι). Ο μούστος μπαίνει στα βαρέλια για να βράσει και να γίνει το κρασί, ο «παυσίλυπος οίνος». Τα τσάμπουρα (τα πατημένα σταφύλια) που μένουν στο πατητήρι δεν πετιούνται. Με αυτά φτιάχνουν την ρακή, απαραίτητη σύντροφο στα κρύα του χειμώνα. Τα ρακιτζιά γίνονται συνήθως στη Νάξο τον Οκτώβρη. Τα τσάμπουρα μπαίνουν σε ένα ειδικό σκεύος, το χαρανί και με την βοήθεια της φωτιάς γίνεται η απόσταξή τους σε ρακή. Στα ρακιτζιά, μαζεύονται γνωστοί, φίλοι αλλά και περαστικοί για να δοκιμάσουν την καινούργια ρακή.
ΤΖΕΝΗ ΓΚΑΜΠΑΙ
Ο τρύγος στο νησί, στις αρχές του φθινοπώρου, είναι περίοδος αναβρασμού. Τα βαρέλια πλένονται, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ξεχύνονται στ’ αμπέλια για να μαζέψουν τον πολύτιμο καρπό. Ακολουθεί το πάτημα των σταφυλιών στη «Ληνού» (πατητήρι). Ο μούστος μπαίνει στα βαρέλια για να βράσει και να γίνει το κρασί, ο «παυσίλυπος οίνος». Τα τσάμπουρα (τα πατημένα σταφύλια) που μένουν στο πατητήρι δεν πετιούνται. Με αυτά φτιάχνουν την ρακή, απαραίτητη σύντροφο στα κρύα του χειμώνα. Τα ρακιτζιά γίνονται συνήθως στη Νάξο τον Οκτώβρη. Τα τσάμπουρα μπαίνουν σε ένα ειδικό σκεύος, το χαρανί και με την βοήθεια της φωτιάς γίνεται η απόσταξή τους σε ρακή. Στα ρακιτζιά, μαζεύονται γνωστοί, φίλοι αλλά και περαστικοί για να δοκιμάσουν την καινούργια ρακή.
ΤΖΕΝΗ ΓΚΑΜΠΑΙ
